Wat is obesitas?

In België lijdt meer dan 1 op de 5 mensen aan obesitas (BMI ≥ 30 kg/m²) en meer dan de helft van de volwassen bevolking lijdt aan overgewicht (BMI ≥ 25 kg/m²).

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) gebruikt de volgende definitie voor overgewicht en obesitas: “Bij overgewicht en obesitas is sprake van een abnormale of een zodanige overmatige vetstapeling in het lichaam dat dit aanleiding geeft tot gezondheidsrisico’s.”

Meestal wordt de body mass index (BMI) gebruikt om obesitas vast te stellen. De BMI wordt berekend door het lichaamsgewicht (in kilogram) te delen door het kwadraat van de lichaamslengte (in meters). Bij een BMI van 25 of meer spreken we van overgewicht en bij een BMI vanaf 30 van obesitas. 

Obesitas is echter een ingewikkelde chronische aandoening met diverse oorzaken, en het lichaamsgewicht is enkel een symptoom. En hoog BMI betekent niet noodzakelijk dat je een slechte gezondheid hebt. Het is belangrijker om te kijken naar de ernst van obesitas, en of er eventueel bijkomende gezondheidsproblemen zijn zoals type 2 diabetes of slaapapnoe. 

Wat zijn de oorzaken van obesitas?

"Obesitas is áltijd het gevolg van meerdere factoren.” Prof. dr. Bart Van der Schueren, endocrinoloog UZ Leuven

Men denkt vaak dat de hoeveelheid lichaamsvet alleen bepaald wordt door wat men eet en hoeveel men beweegt, maar dat klopt niet helemaal. Het lichaam probeert de vetreserves te behouden, en dat betekent helaas ook dat obesitas behandelen een lang proces is. Het is ook een moeilijke behandeling omdat de oorzaken net zo verschillend kunnen zijn tussen personen met obesitas.

Obesitas...

  • is een complexe ziekte.
  • is niet iemands fout.
  • draait niet enkel om voeding.
  • heeft meer dan één oorzaak.
"Mensen met ernstig overgewicht hebben niet ‘gewoon te veel gegeten’. Ze lijden aan een chronische aandoening." Wout Van der Borght, psycholoog UZ Leuven

De voornaamste oorzaken van obesitas zijn: 

De sociale omgeving (vrienden en familie) heeft een groot effect op onze levensstijl en ons voedingspatroon. De mate waarin de eigen omgeving gezond gedrag vertoont is van grote invloed op het eigen voedingspatroon. Maar ook de werkvloer heeft indirect een invloed op ons voedings- en bewegingspatroon, denk maar aan:

  • verleidelijke snackautomaten op het werk
  • onregelmatige werktijden
  • zittend beeldschermwerk
  • het gebruik van de lift in plaats van de trap

Heftige emoties zoals angst, stress, woede of verveling kunnen het voedingspatroon beïnvloeden. Eten heeft namelijk een (kort) kalmerend effect op negatieve gevoelens. Ook gepest worden of het ervaren van depressieve gevoelens heeft vaak een grote invloed op het voedingspatroon. Emoties kunnen dus het eetgedrag ernstig verstoren.

Biologische factoren kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van overgewicht en obesitas doordat ze bijvoorbeeld van invloed zijn op de algehele fysieke of mentale toestand. Voorbeelden hiervan zijn genen die betrokken zijn bij de vetopslag in het lichaam, of verstoorde hormoongehaltes van schildklier- of bijnierhormonen. Chronische aandoeningen die een invloed hebben op het voedings- of bewegingspatroon zoals neurologische aandoeningen of gewrichtspijnen kunnen indirect bijdragen tot de ontwikkeling van overgewicht en obesitas. Ook bepaalde soorten medicatie (zoals bijvoorbeeld antidepressiva of medicatie tegen epilepsie) kunnen aanleiding geven tot gewichtstoename.